Roman Workshop: Elektronika/Inne/Oznaczanie elementów

Oznaczanie elementów elektronicznych

STRONA CIĄGLE W BUDOWIE
Z powodu mnóstwa materiałów do opraco-
wania i zbyt małej ilości wolnego czasu
(jak widać na załączonym obrazku).

Poniżej znajduje się objaśnienie sposobów cechowania (oznaczania) wartości znamionowych
(nominalnych) na elementach elektronicznych (rezystorach, cewkach, kondensatorach).

Oznaczanie rezystorów
Oznaczanie cewek (dławików)
Oznaczanie kondensatorów
Oznaczanie daty produkcji

Oznaczanie rezystorów:

Rezystory najczęściej oznacza się za pomocą międzynarodowego kodu barwnego. W tym kodzie
na rezystorach, maluje się kolorowe paski (lub kropki). Pierwszy pasek znajduje się bliżej brzegu
rezystora (między paskiem mnożnika i tolerancji może być większy odstęp).

Kolor	Pasek 1 1-cyfra	Pasek 2 2-cyfra	Pasek 3 mnożnik	Pasek 4 tolerancja (+/-)
Srebrny			x 10m	10 %
Złoty			x 100m	5 %
Czarny	0	0	x 1	20 %
Brązowy	1	1	x 10	1 %
Czerwony	2	2	x 100	2 %
Pomarańczowy	3	3	x 1k	3 %
Żółty	4	4	x 10k	4 %
Zielony	5	5	x 100k	0.5 %
Niebieski	6	6	x 1M	0.25 %
Fioletowy	7	7	x 10M	0.1 %
Szary	8	8	x 100M	0.05 %
Biały	9	9	x 1G

Na zwykłych rezystorach znajdują się 3 lub 4
paski, w których zakodowana jest wartość
rezystancji oraz tolerancja.

Do ich rozkodowania służy tabela obok.

Przykład: rezystor z 4 paskami: 1=żółty, 2=fiole-
towy, 3=czerwony, 4=złoty. Dwa pierwsze paski
oznaczają liczbę 47, którą mnożymy przez liczbę
określoną trzecim paskiem, czyli 100 (omów),
co daje nam wartość 4700 omów (4.7k).
Czwarty pasek oznacza tolerancję 5%.

Jeśli na rezystorze są tylko 3 paski (brak
4-go paska), to tolerancja wynosi 20%.

Jeśli na środku rezystora znajduje się tylko jeden czarny pasek, to jego rezystancja wynosi
0 omów (używa się go zamiast zworki). Bardzo stare rezystory były oznaczane w inny sposób
(paskiem i kropką): 1-cyfra (pasek 1) to kolor korpusu rezystora, 2-cyfra (pasek 2) to kolor paska,
mnożnik (pasek 3) to kolor kropki.
Rezystory precyzyjne oznacza się 5 lub 6 paskami (ostatni pasek może być szerszy i znajdować się
na samym brzegu rezystora). Większość rezystorów z 5 paskami ma w nich zakodowane: 3-cyfry,
mnożnik i tolerancję. Wyjątkiem są rezystory węglowe (tzw. bezpiecznikowe), na których 5 pasków
oznacza: 2-cyfry, mnożnik, tolerancję oraz napięcie graniczne (Vmax). Większość rezystorów
z 6 paskami ma w nich zakodowane: 3-cyfry, mnożnik, tolerancję oraz temperaturowy współczynnik
rezystancji (TWR). Wyjątkiem są rezystory metalizowane, na których 6-ty pasek oznacza napięcie
graniczne (brak tego paska oznacza napięcie graniczne 500 V).
Do rozkodowania wartości znamionowych rezystorów z 5 lub 6 paskami, służy poniższa tabela:

Kolor	Pasek 1 1-cyfra	Pasek 2 2-cyfra	Pasek 3 3-cyfra	Pasek 4 mnożnik	Pasek 5 tolerancja (+/-)	Pasek 6
Kolor	Pasek 1 1-cyfra	Pasek 2 2-cyfra	Pasek 3 3-cyfra	Pasek 4 mnożnik	Pasek 5 tolerancja (+/-)	TWR (+/-)	Vmax
Srebrny				x 10m	10 %		2 kV
Złoty				x 100m	5 %		1 kV
Czarny	0	0	0	x 1	20 %	250 ppm/K
Brązowy	1	1	1	x 10	1 %	100 ppm/K	100 V
Czerwony	2	2	2	x 100	2 %	50 ppm/K	200 V
Pomarańczowy	3	3	3	x 1k	3 %	15 ppm/K	300 V
Żółty	4	4	4	x 10k	4 %	25 ppm/K	400 V
Zielony	5	5	5	x 100k	0.5 %	20 ppm/K	500 V
Niebieski	6	6	6	x 1M	0.25 %	10 ppm/K	600 V
Fioletowy	7	7	7	x 10M	0.1 %	5 ppm/K	700 V
Szary	8	8	8	x 100M	0.05 %	1 ppm/K	800 V
Biały	9	9	9	x 1G			900 V

TWR - temperaturowy współczynnik rezystancji, określa zmiany rezystancji pod wpływem zmian temperatury.
Vmax - napięcie graniczne, czyli maksymalne napięcie pod jakim może pracować rezystor.

Przykładowe rezystory oznaczone kodem barwnym:

Innym sposobem oznaczania rezystorów jest kod cyfrowo-literowy, zgodny z normą IEC lub z amery-
kańską normą wojskową MIL. Obydwa te kody mogą składać się z 3 grup cyfr/liter, które określają
odpowiednio: wartość rezystancji, tolerancję oraz TWR (jeśli tolerancja nie jest podana, to zwykle
wynosi 20%).

Format kodu IEC: "xxxAxxx B Txx"

xxxAxxx

xxx - cyfry przed/za kropką

A - litera określająca położenie
kropki dziesiętnej i mnożnik:
R=1, K=1k, M=1M

Format kodu MIL: "xxxX B Txx"

xxxX

xxx - cyfry przed kropką

X - ostatnia cyfra to mnożnik:
0=1, 1=10, 2=100, 3=1k, 4=10k,
5=100k, 6=1M, 7=10M, 8=100M, 9=1G

B	Txx
litera określająca tolerancję (+/-): A=0.05%, B=0.1%, C=0.25%, D=0.5%, F=1%, G=2%, H=3%, J=5%, K=10%, L=15%, M=20%, V=25%, N=30%	litera "T"+cyfry określają TWR (+/-): T0=100 ppm/K, T2=50 ppm/K, T9=25 ppm/K, T10=15 ppm/K, T13=10 ppm/K, T16=5 ppm/K, T18=1 ppm/K

Poniżej znajduje się tabela z przykładami zapisu różnych wartości rezystancji w kodzie IEC i MIL.

Rezystancja	IEC	MIL
0.47	R47	R47
6.8	6R8	6R8
27	27R	270
820	820R, K82	821
4.7k	4K7	472
56k	56K	563
470k	470K, M47	474
2.7M	2M7	275
56M	56M	566
0.105	R105	R105
464	464R	4640
1.54k	1K54	1541
43.2k	43K2	4322
931k	931K	9313
1.24M	1M24	1244

Kodem IEC lub MIL oznacza się też rezystory jednorzędowe
(tzw. drabinkowe, w obudowach SIP), miniaturowe SMD
(do montażu powierzchniowego) oraz potencjometry.

Zazwyczaj rezystory oznaczone kodem MIL za pomocą 3-znaków,
to zwykłe rezystory o tolerancji 5%. Natomiast te oznaczone
4-znakami, to rezystory precyzyjne o tolerancji 2% lub mniejszej.

Rezystory SMD z napisem "0", "00", "000" lub "0000", mają
rezystancję 0 omów (zworka). Rezystory SMD o bardzo małej
rezystancji rzędu miliomów (przeznaczone do pomiaru prądu),
mają często w oznaczeniu literę "L" lub "m", która określa
położenie kropki dziesiętnej w wartości, wyrażonej w miliomach
(np. 1L50=1.5m, 2m2=2.2m). Dodatkowo rezystory takie mogą
mieć poziomą kreskę, umieszczoną nad lub pod oznaczeniem.
Kreska pod oznaczeniem jest stosowana, kiedy początkowa
litera "R" została pominięta w oznaczeniu rezystora (ze względu
na ograniczone miejsce na jego obudowie). Rezystory SMD

ze zwykłym, 3-znakowym oznaczeniem MIL i umieszczoną pod nim krótką poziomą kreską, to rezystory
precyzyjne (tolerancja 2% lub mniejsza), o wartości z szeregu E24 (niektórzy producenci podkreślają
całe oznaczenie; nie należy tego mylić z oznaczeniem rezystorów o bardzo małej rezystancji, służących
do pomiaru prądu). W oznaczeniu rezystorów SMD może być użyty znak, podobny do dwukropka ":"
(dwa kwadraty umieszczone jeden nad drugim), który zastępuje cyfrę "8" (np. :24=824=820k).
Przykładowe rezystory SMD ze standardowymi oznaczeniami:

Rezystory SMD o konkretnej tolerancji, oznacza się kodem EIA. Dla rezystorów o tolerancji 2%,
5% lub 10%, kod ten ma format: "Lxx", gdzie: L - litera określająca mnożnik, xx - 2-cyfry, które są
indeksem wartości. Do rozkodowania takich rezystorów, służą poniższe tabele:

2%
Indeks	Wartość	Indeks	Wartość
01	100	13	330
02	110	14	360
03	120	15	390
04	130	16	430
05	150	17	470
06	160	18	510
07	180	19	560
08	200	20	620
09	220	21	680
10	240	22	750
11	270	23	820
12	300	24	910

5%
Indeks	Wartość	Indeks	Wartość
25	100	37	330
26	110	38	360
27	120	39	390
28	130	40	430
29	150	41	470
30	160	42	510
31	180	43	560
32	200	44	620
33	220	45	680
34	240	46	750
35	270	47	820
36	300	48	910

10%
Indeks	Wartość
49	100
50	120
51	150
52	180
53	220
54	270
55	330
56	390
57	470
58	560
59	680
60	820

Litera	Mnożnik
Z	0.001
Y	0.01
X, S	0.1
A	1
B	10
C	100
D	1k
E	10k
F	100k

Rezystory SMD o tolerancji 1% lub mniejszej, oznacza się kodem EIA-96, który ma format:
"xxL", gdzie: xx - 2-cyfry, które są indeksem wartości, L - litera określająca mnożnik.
Do rozkodowania takich rezystorów, służą poniższe tabele:

1%
Indeks	Wartość	Indeks	Wartość	Indeks	Wartość	Indeks	Wartość	Indeks	Wartość	Indeks	Wartość
01	100	17	147	33	215	49	316	65	464	81	681
02	102	18	150	34	221	50	324	66	475	82	698
03	105	19	154	35	226	51	332	67	487	83	715
04	107	20	158	36	232	52	340	68	499	84	732
05	110	21	162	37	237	53	348	69	511	85	750
06	113	22	165	38	243	54	357	70	523	86	768
07	115	23	169	39	249	55	365	71	536	87	787
08	118	24	174	40	255	56	374	72	549	88	806
09	121	25	178	41	261	57	383	73	562	89	825
10	124	26	182	42	267	58	392	74	576	90	845
11	127	27	187	43	274	59	402	75	590	91	866
12	130	28	191	44	280	60	412	76	604	92	887
13	133	29	196	45	287	61	422	77	619	93	909
14	137	30	200	46	294	62	432	78	634	94	931
15	140	31	205	47	301	63	442	79	649	95	953
16	143	32	210	48	309	64	453	80	665	96	976

Litera	Mnożnik
Z	0.001
Y	0.01
X, S	0.1
A	1
B, H	10
C	100
D	1k
E	10k
F	100k

Przykładowe rezystory SMD oznaczone kodem EIA:

Ważnym parametrem rezystora jest moc znamionowa. Określa ona maksymalną moc, jaka może
wydzielać się w postaci ciepła, podczas ciągłej pracy rezystora (jej przekroczenie może spowodować
zmianę parametrów rezystora lub jego uszkodzenie). Moc znamionowa często jest podawana tylko na
większych rezystorach w postaci napisu (np. 5W, 10W lub 25H = 25W). Moc znamionową pozostałych
rezystorów, można określić na podstawie ich rozmiarów (im większy rezystor, tym większa moc).
Przykładowe rezystory o różnej mocy znamionowej (wymiary podano w milimetrach):

Oznaczanie cewek (dławików):

Cewki (dławiki) często oznacza się za pomocą międzynarodowego kodu barwnego
(tak jak rezystory). W tym kodzie na cewkach, maluje się kolorowe paski (lub kropki).

Kolor	Pasek 1 1-cyfra	Pasek 2 2-cyfra	Pasek 3 mnożnik	Pasek 4 tolerancja (+/-)
Srebrny			x 10n	10 %
Złoty			x 100n	5 %
Czarny	0	0	x 1u	20 %
Brązowy	1	1	x 10u	1 %
Czerwony	2	2	x 100u	2 %
Pomarańczowy	3	3	x 1m	3 %
Żółty	4	4	x 10m	4 %
Zielony	5	5	x 100m	0.5 %
Niebieski	6	6	x 1	0.25 %
Fioletowy	7	7	x 10	0.1 %
Szary	8	8	x 100	0.05 %
Biały	9	9	x 1k

Na zwykłych cewkach znajdują się 3 lub 4
paski, w których zakodowana jest wartość
indukcyjności oraz tolerancja.

Do ich rozkodowania służy tabela obok.

Przykład: cewka z 4 paskami: 1=żółty, 2=fioleto-
wy, 3=brązowy, 4=srebrny. Dwa pierwsze paski
oznaczają liczbę 47, którą mnożymy przez liczbę
określoną trzecim paskiem, czyli 10u (mikrohen-
rów), co daje nam wartość 470 mikrohenrów
(470uH). Czwarty pasek oznacza tolerancję 10%.

Jeśli na cewce są tylko 3 paski (brak
4-go paska), to tolerancja wynosi 20%.

Cewki z 5 paskami, są oznaczone w standardzie wojskowym (military). W tym standardzie, pierwszy
pasek zawsze ma kolor srebrny i jest szerszy (podwójny). Jeśli cewka ma indukcyjność mniejszą niż
10 uH, to pasek 2 lub 3 ma kolor złoty i określa położenie kropki dziesiętnej w wartości, wyrażonej
w mikrohenrach, a pasek 4 określa 2-cyfrę tej wartości. Natomiast, jeśli cewka ma indukcyjność
10 uH lub większą, to pasek 2 i 3 określa 1 i 2-cyfrę wartości, a pasek 4 określa mnożnik. Piąty
pasek zawsze określa tolerancję (jego brak oznacza tolerancję 20%). Do rozkodowania wartości
znamionowych cewek z 5 paskami, służy poniższa tabela:

Kolor	Pasek 1	Pasek 2 cyfra lub kropka	Pasek 3 cyfra lub kropka	Pasek 4		Pasek 5 tolerancja (+/-)
Kolor	Pasek 1	Pasek 2 cyfra lub kropka	Pasek 3 cyfra lub kropka	cyfra	mnożnik	Pasek 5 tolerancja (+/-)
Srebrny	Srebrny (szeroki)					10 %
Złoty		.	.			5 %
Czarny		0	0	0	x 1u	20 %
Brązowy		1	1	1	x 10u	1 %
Czerwony		2	2	2	x 100u	2 %
Pomarańczowy		3	3	3	x 1m	3 %
Żółty		4	4	4	x 10m	4 %
Zielony		5	5	5	x 100m	0.5 %
Niebieski		6	6	6	x 1	0.25 %
Fioletowy		7	7	7	x 10	0.1 %
Szary		8	8	8	x 100	0.05 %
Biały		9	9	9	x 1k

Przykład 1: cewka z 5 paskami:
1=srebrny (szeroki), 2=złoty,
3=brązowy, 4=zielony, 5=złoty.
Wartość: 150 nH / 5%.

Przykład 2: cewka z 5 paskami:
1=srebrny (szeroki), 2=żółty,
3=złoty, 4=fioletowy, 5=brązowy.
Wartość: 4.7 uH / 1%.

Przykład 3: cewka z 5 paskami:
1=srebrny (szeroki), 2=brązowy,
3=szary, 4=czarny, 5=żółty.
Wartość: 18 uH / 4%.

Innym sposobem oznaczania cewek jest kod cyfrowo-literowy, zgodny z normą IEC lub z amerykańską
normą wojskową MIL. Obydwa te kody mogą składać się z 2 grup cyfr/liter, które określają odpowie-
dnio: wartość indukcyjności oraz tolerancję (jeśli tolerancja nie jest podana, to zwykle wynosi 20%).

Format kodu IEC: "xxAxx B"

xxAxx

xx - cyfry przed/za kropką

A - litera określająca położenie
kropki dziesiętnej i mnożnik:
N=1n, R=1u, K=1m

Format kodu MIL: "xxX B"

xxX

xx - cyfry przed kropką

X - ostatnia cyfra to mnożnik:
0=1u, 1=10u, 2=100u, 3=1m, 4=10m,
5=100m, 6=1, 7=10, 8=100, 9=1k

litera określająca tolerancję (+/-):

B=150pH, C=200pH, S=300pH,
D=500pH, F=1%, G=2%, H=3%,
J=5%, K=10%, L=15%, M=20%,
V=25%, N=30%

Indukcyjność	IEC / MIL
4.7 nH	4N7
22 nH	22N
330 nH	R33
6.8 uH	6R8
10 uH	100
820 uH	821
5.6 mH	562
18 mH	183
270 mH	274

Tabela obok zawiera
przykłady zapisu różnych
wartości indukcyjności
w kodzie IEC/MIL.

Przykładowe cewki:

Oznaczanie kondensatorów: