Roman Workshop: Dodatki/Inne/Słownik terminów

Słownik terminów

A B C D E F G H J K M O P R S V

A

ALU (Arithmetic-Logic Unit) - jednostka arytmetyczno-logiczna znajduje się w każdym procesorze.
Wykonuje podstawowe działania matematyczne (+, -, *, /) i logiczne (negacja, porównywanie bitów).

ASCII (American Standard Code for Information Interchange) - amerykański standard zapisu
znaków na klawiaturze komputera. Każdy znak posiada swój kod (patrz: Wartości bajtu).

Asembler (Assembler) - wewnętrzny język programowania procesora, nazywany też językiem/kodem
maszynowym lub mikrokodem. W tym języku programista używa poszczególnych instrukcji procesora,
aby wykonać określone zadanie. Programy napisane w asemblerze są bardzo szybkie, pod względem
wydajności. Natomiast programowanie w asemblerze jest bardzo trudne i czasochłonne. Ponadto
wymaga poznania listy instrukcji procesora i ich działania. Nawet najprostszy program, napisany
w asemblerze, składa się zwykle z kilkuset lub kilku tysięcy linii kodu. Przy takiej objętości nietrudno
o błąd. Dlatego asembler nazwano językiem niskiego poziomu (programowanie na poziomie sprzętu).

B

BCD (Binary Coded Decimal) - binarne kodowanie liczb dziesiętnych.
System liczenia, w którym używa się 4-bitów o wartości $0-9 (np. $0259, $19, $01).

BCO (Binary Coded Octal) - binarne kodowanie liczb ósemkowych.
System liczenia, w którym używa się 4-bitów o wartości $0-7 (np. $0377, $17, $07).

BIN (Binary) - system dwójkowy (binarny). Używa się w nim cyfr (bitów) 0 i 1, które w matematyce
odpowiadają fałszowi (false) i prawdzie (true) logicznej. Przepełnienie następuje po przekroczeniu
wartości 1. Wszystkie dane w komputerze są zapisywane w postaci ciągu zer i jedynek.

BIOS (Basic Input-Output System) - interfejs startowy komputera. Można go włączyć przytrzymując
podczas startu komputera, odpowiedni klawisz (zwykle DEL). Umożliwia on odczytanie konfiguracji
komputera oraz zmianę wielu parametrów jego pracy (np. wyłączenie jakiegoś napędu, karty sieciowej).
Dokonane zmiany można zapisać na stałe w pamięci CMOS tak, aby były używane przy każdym
starcie komputera.

C

CD (Compact Disc) - płyta kompaktowa, na której są zapisane dane cyfrowe: pliki, dźwięk, grafika,
filmy. Pojemność płyty może być różna od 650 do 800 MB. Istnieją też płyty pozwalające zapisać do
870 MB danych. Jednak w tym celu trzeba posiadać oprogramowanie i nagrywarkę, pracujące w trybie
OverBurning. Płyty CD z zapisanymi filmami, mają najczęściej format VCD lub SVCD. Są też płyty
zawierające tylko zdjęcia; nazywają się one PCD (Photo CD).

CD-DA (Compact Disc-Digital Audio) - płyta kompaktowa, na której jest zapisany
tylko dźwięk stereo, o rozdzielczości 16-bitów i częstotliwości próbkowania 44.1 kHz.

CISC (Complex Instruction Set Computer) - architektura procesora o złożonej liście rozkazowej.
Procesor wykonany w tej technologii, na wykonanie jednej instrukcji, potrzebuje więcej niż jednego
cyklu zegarowego.

CPU (Central Processing Unit) - główna jednostka wykonawcza w komputerze, czyli procesor.
Wykonuje oprogramowanie zawarte w pamięci (BIOS, RAM, ROM), a także na innych nośnikach
danych (twardych dyskach, płytach CD/DVD, dyskietkach, czy kartach pamięci). Procesory pracują
z różną szybkością, która zależy od: częstotliwości zegara, jakim jest taktowany procesor (podawana
w MHz lub GHz), technologii wykonania, architektury wewnętrznej (CISC, RISC / 16-, 32-, 64-bit)
oraz od szybkości układów zewnętrznych, współpracujących z procesorem (np. pamięci RAM).

D

Debuger (Debugger) - program wyszukujący i pomagający usunąć błędy (np. składniowe)
w pliku źródłowym. Najczęściej jest on wbudowany w kompilator.

DEC (Decimal) - system dziesiętny (decymalny). Używa się w nim cyfr 0-9.
Przepełnienie następuje po przekroczeniu wartości 9.

DMA (Direct Memory Access) - bezpośredni dostęp do pamięci (RAM). Urządzenia pracujące
w tym trybie (np. twarde dyski) dokonują transferu danych, bez pośrednictwa i zbytniego obciążania
głównego procesora (CPU).

DVD (Digital Versatile Disc) - płyta kompaktowa o zwiększonej gęstości zapisu, a tym samym
o zwiększonej pojemności. Najczęściej płyty DVD zawierają filmy (lepszej jakości niż VCD/SVCD)
z dźwiękiem przestrzennym. Ale mogą na nich być zapisane dowolne dane (pliki, grafika lub muzyka
- o jakości wyższej niż na płycie CD-DA). Płyty DVD mogą być jedno- lub dwustronne oraz jedno- lub
dwuwarstwowe. W zależności od typu, płyty DVD mają pojemność od 4.7 do 17 GB. Film zapisany na
płycie DVD ma format MPEG2, 704x576 (PAL) / 704x480 (NTSC), dźwięk AC3 (Dolby Digital, 5+1
kanałów), kodowany w MPEG2. Płyty DVD nie można odczytać zwykłym czytnikiem CD-ROM.

Dyrektywa (Directive) - instrukcja dla kompilatora, znajdująca się w pliku źródłowym.

E

Edytor Tekstu (Text Editor) - program służący do tworzenia plików tekstowych ASCII,
a więc także plików źródłowych.

EIDE (Enhanced Integrated Disk Electronics) - interfejs służący do podłączania do komputera
różnych napędów (np. twardy dysk, czytnik/nagrywarka CD/DVD). Zwykle na płycie głównej komputera
PC, znajdują się dwa złącza EIDE. Do każdego z nich można podłączyć dwa urządzenia EIDE,
za pomocą taśmy 40-żyłowej.

F

FDD (Floppy Disk Drive) - napęd stacji dyskietek. Są dwa typy stacji dyskietek:
DD (Double Density) - obsługuje tylko dyskietki DD (o podwójnej gęstości zapisu),
których pojemność wynosi 720 kB na PC, 880 kB na Amidze.
HD (High Density) - obsługuje dyskietki DD i HD (o wyższej gęstości zapisu),
których pojemność wynosi 1.44 MB na PC, 1.76 MB na Amidze.
Przy użyciu specjalnego oprogramowania, na dyskietce HD można zmieścić ponad 2 MB danych.
Powyższy opis dotyczy dyskietek i stacji 3.5" (3.5 calowych). Dawniej używano dyskietek 5.25",
o dużo mniejszej pojemności.

FPU (Floating Point Unit) - koprocesor matematyczny. Wykonuje złożone obliczenia, co znacznie
przyspiesza pracę programów, które mogą z niego korzystać. Koprocesor matematyczny tak, jak
procesor, pracuje z określoną częstotliwością. Może ona być różna od częstotliwości procesora, jeśli
FPU jest osobnym układem scalonym. Natomiast, jeśli FPU jest wbudowany w procesor, to zwykle
pracuje on z taką samą częstotliwością.

G

GUI (Graphical User Interface) - graficzny interfejs użytkownika (środowisko graficzne). System
obiektów graficznych (ikon, okien, przycisków itp.), za pomocą których można obsługiwać komputer.

H

HDD (Hard Disk Drive) - twardy dysk. Jest jednym z podstawowych elementów konfiguracji kompu-
tera. Służy do przechowywania systemu operacyjnego oraz innych danych. Twarde dyski mają różne
rozmiary (2.5" lub 3.5"), pojemności (120 MB do 2 TB) i mogą być podłączane do komputera za pośre-
dnictwem różnych interfejsów. Najpopularniejsze są dyski EIDE, podłączane przy pomocy taśmy
40-żyłowej (tak, jak napędy CD-ROM).

HEX (Hexadecimal) - system szesnastkowy (heksadecymalny). Używa się w nim cyfr 0-9
oraz liter A-F (wartości 10-15). Przepełnienie następuje po przekroczeniu wartości F.

J

Język Programowania (Programming Language) - sposób zapisu poleceń wydawanych
procesorowi. Każdy język programowania zawiera własny zestaw poleceń i funkcji do wykonania.

K

Kompilator (Compilator) - program zamieniający plik źródłowy na plik wykonywalny
(executable file), czyli program który może być wykonany przez procesor.

M

MIDI (Musical Instrument Digital Interface) - interfejs umożliwiający komputerom, syntezatorom
i kartom dźwiękowym wzajemną komunikację (kontrolę i wymianę informacji).

MIPS (Million Instructions Per Second) - miliony instrukcji na sekundę. Jest to jednostka wyrażająca
szybkość procesora. Np. jeśli procesor jest w stanie wykonać 5000000 instrukcji w ciągu sekundy,
to jego wydajność wynosi 5 MIPS-ów.

MMU (Memory Management Unit) - jednostka zarządzania pamięcią. Może być zewnętrzna,
w postaci osobnego układu scalonego lub wbudowana w procesor. Umożliwia korzystanie z pamięci
wirtualnej (część twardego dysku jest używana, jako pamięć RAM komputera).

O

OCT (Octal) - system ósemkowy (oktalny). Używa się w nim cyfr 0-7.
Przepełnienie następuje po przekroczeniu wartości 7.

P

PCMCIA (Personal Computer Memory Card International Association) - złącze umożliwiające
podłączenie do komputera kart rozszerzeń (np. dodatkowej pamięci, czy modemu). Występuje w dwóch
wersjach: z szyną 16- (Amiga) lub 32-bitową (PC).

PDIP (Plastic Dual Inline Package) - plastikowa, prostokątna obudowa układu scalonego,
o różnych szerokościach z wyprowadzeniami na dłuższych bokach.

PGA (Pin Grid Array) - kwadratowa obudowa układu scalonego, z wyprowadzeniami od spodu.

PLCC (Plastic Leaded Chip Carrier) - plastikowa, kwadratowa obudowa układu,
o różnych wymiarach z wyprowadzeniami na wszystkich czterech bokach.

Plik Źródłowy (Source File) - plik tekstowy ASCII, zawierający polecenia
danego języka programowania i ewentualnie dyrektywy dla kompilatora.

R

RAM (Random Access Memory) - pamięć o swobodnym dostępie. Po procesorze jest drugim,
najważniejszym elementem komputera. Pamięć RAM może pracować z różną szybkością, co wpływa
na wydajność całego systemu. Prędkość tą określa transfer, czyli ilość danych, jaką procesor może
odczytać/zapisać z/do pamięci w ciągu sekundy (np. 1 kB/s, 10 MB/s, 2 GB/s). Szybkość pamięci
zależy od częstotliwości, jaką jest ona tatkowana, technologi wykonania, architektury wewnętrznej
(np. 16-, 32-, 128-bitów). Dane zapisane w pamięci RAM, kasują się po wyłączeniu zasilania.

RISC (Reduced Instruction Set Computer) - architektura procesora o uproszczonej liście
rozkazowej. Procesor wykonany w tej technologii, w jednym cyklu zegarowym może wykonać,
co najmniej jedną instrukcję.

ROM (Read Only Memory) - pamięć tylko do odczytu. Z pamięci ROM można tylko odczytywać dane.
Raz zaprogramowanej pamięci ROM nie można już zmienić. Dane w niej zapisane, nie znikają nawet
po wyłączeniu zasilania.

RTC (Real Time Clock) - zegar czasu rzeczywistego. Zasilany z baterii układ elektroniczny, utrzy-
mujący aktualny czas i datę w komputerze. W Amidze znajdował się na modułach, rozszerzających
pamięć RAM, a w komputerach PC jest montowany na płycie głównej.

S

SVCD (Super Video Compact Disc) - płyta kompaktowa z zapisanym filmem w formacie MPEG2,
480x576, dźwięk AC3 (Dolby Digital, 5+1 kanałów), kodowany w MPEG2. Film SVCD ma nieco gorszą
jakość, niż film DVD. Na płycie CD o standardowej pojemności, mieści się około 35 minut filmu SVCD.

Środowisko Programistyczne (Programming Environment) - zestaw narzędzi służących do
tworzenia programów, napisanych w danym języku programowania. W jego skład wchodzą: edytor
tekstu, debuger (mogą one być wbudowane w kompilator), kompilator oraz dodatkowe aplikacje
służące, np. do wizualizacji procesu programowania, co ułatwia pisanie bardziej złożonych programów.
Za ich pomocą można pisać, sprawdzać i kompilować plik źródłowy. Rozbudowane środowiska progra-
mistyczne, umożliwiają tworzenie programów w kilku językach programowania oraz w wersjach dla
różnych platform sprzętowych (komputerów, palmtopów, czy telefonów komórkowych).

V

VCD (Video Compact Disc) - płyta kompaktowa z zapisanym filmem w formacie MPEG1, 352x288
(PAL) / 352x240 (NTSC), dźwięk MP3 (stereo, 16-bit, 32/44.1/48 kHz). Jakość filmu VCD odpowiada
jakości, filmowi zapisanemu na kasecie VHS. Na płycie CD o standardowej pojemności, mieści się około
60 minut filmu VCD. Płyty VCD można odtworzyć każdym czytnikiem CD-ROM i odtwarzaczem DVD.